Φλώρινα

Πόλη (14.279 κάτ. το 2001, υψόμ. 660 μ.) της δυτικής Μακεδονίας, πρωτεύουσα του νομού Φλώρινας. Είναι έδρα του ομώνυμου δήμου, στον οποίο υπάγονται 8 κοινότητες. Χτισμένη στις ανατολικές προσβάσεις του Βαρνούντα, (Περιστέρι) στην άκρη μιας μεγάλης χαράδρας, αποτελεί το διοικητικό και οικονομικό κέντρο του νομού και συγκεντρώνει το κύριο μέρος της βιομηχανικής και βιοτεχνικής δραστηριότητάς του. Ιστορία. Η πόλη της Φ. είναι δημιούργημα των νεότερων χρόνων, η περιοχή όμως, όπως μαρτυρούν τα αρχαιολογικά ευρήματα, κατοικείται από την προϊστορική εποχή: από το Aρμενοχώρι υπάρχουν ευρήματα της πρώιμης και της μέσης εποχής του χαλκού (περ. το 2000 π.Χ.), ενώ το εκτεταμένο νεκροταφείο κοντά στον Άγιο Παντελεήμονα (Πάτελι) έδωσε ευρήματα της πρώιμης εποχής του σιδήρου (1000 – 600 π.Χ.). Παρόμοια ευρήματα ήρθαν τελευταία στο φως κοντά στο χωριό Αετός. Κοντά στη Φ. στο ύψωμα του Aγίου Παντελεήμονα, στη νότια όχθη του Φλωρινιώτικου ποταμού, έχει βεβαιωθεί αρχαία ελληνική πόλη με ακρόπολη, απλωμένη στην περιοχή του ξενοδοχείου Ξενία. Αποκαλύφθηκαν ερείπια αρχαίων σπιτιών, πιθάρια, πήλινα αγγεία, μεταλλικά όπλα και σκεύη κ.ά. Τα κεραμίδια των σπιτιών φέρουν σφράγισμα με το όνομα βασιλέως Φιλίππου. Η άποψη ότι ο βασιλιάς που αναφέρεται ήταν ο Φίλιππος B’, ο πατέρας του Αλεξάνδρου, είχε οδηγήσει (Κεραμόπουλλος) στην ταύτιση των ερειπίων με την Ηράκλεια τη Λυγκηστική. Μάλλον όμως πρόκειται για τον Φίλιππο E’. Στην Ηράκλεια ανήκουν πιθανότατα τα εκτεταμένα και σπουδαία ερείπια αρχαίας πόλης, που ανέσκαψαν Γιουγκοσλάβοι αρχαιολόγοι στο Μοναστήρι (Βιτώλια). Στους κλασικούς, ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους ανήκουν τα ευρήματα του Aγίου Αχιλλείου, στην Πρέσπα, και από τοποθεσίες κοντά στα χωριά Άνω Κλειναί, Πέτραι, Παλαίστρα, Ιτέα, Κρασερό, τα οποία εκτίθενται στο μουσείο της Φλώρινας. Για τη βυζαντινή περίοδο της ιστορίας της Φ. δεν υπάρχουν γνωστά στοιχεία, θεωρείται πάντως βέβαιο ότι η σημερινή πόλη είναι χτισμένη στο βυζαντινό Χλωρό, που έχει ασφαλώς και ετυμολογική σχέση με το σημερινό τοπωνύμιο. Περισσότερες πληροφορίες για τη Φ. έχουμε από τον 15o αι. και μετά. Φαίνεται ότι η Φ. και η περιοχή της εποικίστηκαν συστηματικά από τουρκικές στρατιωτικές οικογένειες, ήδη από τα πρώτα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας στη Μακεδονία. Είναι πάντως γεγονός ότι από την περιοχή αυτή ξεχύθηκαν οι Τούρκοι για την κατάληψη της υπόλοιπης βορειοδυτικής Μακεδονίας στις αρχές του 15ου αι. (Αχρίδα, Μοναστήρι, Πρίλαπο κλπ.) και είναι επίσης μαρτυρημένο από αρκετές πηγές ότι το τουρκικό στοιχείο υπερτερούσε σχεδόν σε όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας στη Φ. και στα γύρω χωριά της, όπου Τούρκοι μπέηδες διατηρούσαν απέραντα τσιφλίκια έως τις αρχές του 20ού αι. Στα μέσα του 16ου αι. συναντάμε εδώ και Γιουρούκους εποίκους, οι οποίοι είχαν κατανεμηθεί σε 36 ορτάδες (ειδικά στρατιωτικά τμήματα). Σύντομα σχετικά, η Φ. έγινε αξιόλογο αστικό κέντρο της περιοχής. Το 1893 συνδέθηκε σιδηροδρομικά με τη Θεσσαλονίκη και τον επόμενο χρόνο οι σιδηροδρομικές γραμμές έφτασαν έως το Μοναστήρι. Ταυτόχρονα παρουσιάζεται, με την ενθάρρυνση αποδήμων, σημαντική εκπαιδευτική και πολιτιστική κίνηση. Τις παραμονές των Βαλκανικών πόλεμων ο καζάς της Φ. είχε 17.635 Έλληνες κατοίκους, 13.344 Τούρκους και 16.855 εξαρχικούς. Η πόλη της Φ. είχε περίπου 10.000 κατοίκους, από τους οποίους το μεγαλύτερο μέρος ήταν, όπως και παλαιότερα, μουσουλμάνοι (6.500), με δεύτερους τους Έλληνες (3.000) και 500 εξαρχικούς. Εδώ είχε την έδρα του και ο ορθόδοξος μητροπολίτης Μογλενών, ο οποίος επόπτευε τη λειτουργία αρρεναγωγείου, παρθεναγωγείου, οικοτροφείου, διαφόρων μικρότερων σχολείων και νηπιαγωγείων, καθώς επίσης και των μαθητικών συσσιτίων. Το 1904 ιδρύθηκε ο μουσικός σύλλογος Ορφεύς και λίγα χρόνια αργότερα (1908) δύο άλλα εκπολιτιστικά σωματεία, η Ελληνική Λέσχη και η Αδελφότης Κυριών. Την ίδια εποχή παρουσίασαν ανάλογη δραστηριότητα και τα άλλα χωριά της επαρχίας της Φ., όπως η Νέβεσκα (Νυμφαίο), το Πισοδέρι, η Νεγκοβάνη (Φλάμπουρο), το Αμύνταιο (Σόροβιτς) κ.ά. Έτσι, όταν άρχισαν οι Βαλκανικοί πόλεμοι, οι κάτοικοι, χριστιανοί και μουσουλμάνοι, αποφάσισαν να υποβοηθήσουν την ελληνική κατάκτηση και να παρεμποδίσουν τη σερβική. Οι τουρκικές μάλιστα αρχές (πολιτικές και θρησκευτικές) αποφάσισαν παμψηφεί στις αρχές Νοεμβρίου 1912 να παραδώσουν με ειδικό έγγραφο και με προθυμία τη Φ. στα ελληνικά στρατεύματα που κατευθύνονταν τότε στο Κιλνί Δερβένι. Η παράδοση πραγματοποιήθηκε στις 7 Νοεμβρίου, την ίδια ώρα που η τουρκική φρουρά της πόλης αποχωρούσε αθόρυβα από τις δυτικές εξόδους της. Στη Φ. υπάρχει αξιόλογο μουσείο με αρχαιότητες της περιοχής και λαογραφικά εκθέματα καθώς και ζωολογικός κήπος. ΦΛΩΡΙΝΑ Πήλινος «μεγαρικός» σκύφος από τον αρχαιολογικό χώρο της Φλώρινας, με παράσταση του Τρωικού πολέμου (Μουσείο Θεσσαλονίκης).